Rụng tóc - Câu chuyện dài…

 Rụng tóc là biểu hiện lâm sàng của rất nhiều bệnh. Mặc dù nguyên nhân rụng tóc được chẩn đoán dễ dàng trong một số trường hợp như rụng tóc hói nam hoặc rụng tóc mảng, nhưng việc chẩn đoán rụng tóc cũng là một khó khăn và việc điều trị cũng không đơn giản.

 

Cấu trúc tóc

Tóc được chia thành 2 phần, phần chân tóc (phần sống của tóc) và phần thân tóc (phần chết của tóc).

Da đầu người chứa 100.000 đến 150.000 nang tóc. Mỗi nang tóc xuất phát trên một nhú trung bì.

Hình 1: Cấu trúc nang tóc

Mao mạch và các dây thần kinh đi vào hành tóc, hành tóc là nơi tiếp nhận hoocmon và vận chuyển tín hiệu đến tế bào tạo sừng tóc, hấp thu chất dinh dưỡng. Ở trung tâm hành tóc có các tế bào là mầm tóc. Mầm tóc sản xuất tế bào xếp thành chống và hoá sừng tạo thân tóc. Cứ tế bào tóc mới đẩy tóc trước đó lên, phần di chuyển ra ngoài sẽ chết dần để tạo thân tóc cứng.

Tại gần chỗ bám của cơ dựng lông có cấu trúc bulge,  tế bào gốc nang lông neo giữ ở đây – thiết yếu cho chu kì nang lông và sự phát triển của lông. Sự mất đi các tế bào gốc nang lông ở cấu trúc bulge là tiền đề cho mất tóc vĩnh viễn ở rụng tóc có sẹo, không có khả năng mọc lại tóc.

1.2 Chu kì tóc

Khi đã hình thành, nang tóc trải qua các chu kì đặc trưng là : phát triển (anagen), chuyển đổi (catagen) và nghỉ ngơi (telogen). Ở người, chu kì tóc là không đồng thời, nghĩa là chu kì mỗi nang tóc không phụ thuộc nhau điều này giúp tránh rụng tóc số lượng lớn.

Hình 2: Chu kì phát triển của tóc

Anagen

Ở bất cứ thời điểm nào có, khoảng 90% nang tóc ở đầu ở giai đoạn anagen. Tốc độ phát triển tóc trưởng thành xấp xỉ 0,3mm/ngày, thời gian của giai đoạn anagen từ 2 đến 6 năm.

Catagen

Trong giai đoạn này phần thấp của nang tóc thoái biến và tóc ngưng phát triển. Phần sâu nhất của nang tóc lên tới cổ, và nhú trung bì di chuyển từ lớp mỡ dưới da đến trung bì lưới. Thời gian catagen ở da đầu thường khoảng kéo dài khoảng 3 tuần. Chỉ có <1% nang tóc ở đầu ở giai đoạn catagen.

Telogen

Đây được gọi là pha nghỉ, sau giai đoạn catagen, kéo dài 2-3 tháng. Đặc biệt là có tới 10% nang lông ở da đầu ở giai đoạn telogen. Giai đoạn này đặc trưng bởi tóc tạo hình dùi cui (tóc được sừng hóa hoàn toàn với đầu tận hình dùi cui) rụng từ nang tóc.

Từ “exogen” mô tả thời điểm chính xác tóc rụng. Trung bình sinh lý có 50-150 tóc telogen rụng mỗi ngày.

2. Phân loại rụng tóc

Bảng 1: Phân loại rụng tóc

3. Tiếp cận chẩn đoán rụng tóc

Có nhiều loại rụng tóc với những biểu hiện triệu chứng và căn nguyên khác nhau. Để tìm được nguyên nhân rụng tóc cần hỏi bệnh và thăm khám nhiều vấn đề ( Sẽ đề cập ở bài sau)

3.1. Khám tóc không xâm lấn

3.1.1. Quan sát bằng mắt

Điều kiện khám: Ánh sáng đầy đủ

Các phần đánh giá: Màu tóc, Thân tóc, Kiểu rụng tóc, Mật độ tóc, Khám da đầu

Thay đổi màu tóc: tóc màu xám, rối loạn sắc tố theo đoạn, đám tóc trắng, tóc xanh, tóc vàng, tóc đỏ, dấu hiệu lá cờ

Thay đổi thân tóc: thuỷ tinh, len

Kiểu rụng tóc:

Rụng tóc lan tỏa: rụng tóc hói

Rụng tóc khu trú:

+ Rụng tóc thành mảng: mảng tóc rụng tròn, chấm đen, tóc gãy

+ Rụng tóc do nấm: da đầu tổn thương có đỏ, có vảy trắng, tóc xén, mảng rụng lan to dần

+ Tật nhổ tóc: tóc dài ngắn xen kẽ, bệnh nhân vô thức giật tóc

+ Rụng tóc sẹo: không nhìn thấy có nang tóc, da nhẵn

Rụng tóc đường biên: rụng tóc kéo, rụng tóc tam giác bẩm sinh, rụng tóc xơ hóa vùng trán, lịch hẹn phẳng

 

Da đầu: vảy lan tỏa (gàu, mảng viêm ranh giới rõ với vảy vàng (viêm da dầu), mảng đỏ ranh giới rõ trên có vảy trắng (vảy nến), vảy tiết (chốc), chấy rận, sẹo

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

• Evaluation and diagnosis of hair loss. Last updated: Apr 17, 2019.

• Soteriou, D., Kostic, L., Sedov, E., Yosefzon, Y., Steller, H., Fuchs, Y. Isolating Hair Follicle Stem Cells and Epidermal Keratinocytes from Dorsal Mouse Skin. J. Vis. Exp. (110), e53931, doi:10.3791/53931 (2016).

• Yasmeen Jabeen Bhat, Gousia Sheikh, Clinical bedside investigation. IADVL Textbook of Trichology. p97-104.

• Lidia Rudnicka, Magorzata Olszewska, Adriana Rakowska. Atlas of trichoscopy. Springer. 2012.

• BSNT Nguyễn Thị Thu Phương